Skog til innvortes bruk 17.06.2020 Kritikk

I første etasje på KODE 4 står Håkan Håkanssons One Hundred and One Pieces of a Tree (Norwegian Wood) (2019): røtene av eit tre. Midt i trapperommet. Som om trerota eigentleg var på veg til ein av dei andre etasjane, men blei verande her. Nølande, i mellomrommet. Røtene er inngjerda. Eller, dei har vald å lage eit gjerde for å halde menneske på avstand. Slike gjerder er alltid interessante. Her handlar det ikkje om dyr som kan ete opp avlingar, men om folk som kan ta på ting dei ikkje skal ta på. Fordi dette treet er viktigare enn andre tre. Og hendene mine har ikkje lov til å røre ved barken.

Røter og andre fingrar som strekk seg mot taket

Rota er snudd. Flata der stammen har vore peikar nedover. Røtene peikar oppover, og kunne ha strokke seg mot taket. Men det gjer dei ikkje, for dei lengste rotutstikka har blitt kutta vekk. Rota er avstumpa frå å få næring frå lufta. Det er heller ikkje regn her inne. Trerota som ligg framfor meg, har ikkje spor av å ha blitt rive opp av jorda. Inkje skrubbsår. Men røtene held fast restar av jorda og steinsamlinga si. Det er ikkje berre folk som samlar småstein i lommene sine. Molda er tørr og utan lukt. Eg trekk pusten ein gong til. Og rommet verkar enno meir livlaust: Tre skal ha lukt. Mold like eins. Desse røtene har pusta ferdig. Dei har blitt så daude at dødsprosessen har stagnert. Trerøter driv ikkje med fotosyntese heilt åleine inni hus. Når noko blir tørka på grensa til mumifisering, blir det heilt, heilt stille. Inga rotning. Ingen transformasjon. Ikkje liv som veks ut av det daude. Her er det ingenting.

Til skogen

I tårnsalen står eg framfor skogen. Skog innandørs, i eit kvitt rom. Kanskje er det eigentleg ikkje ein skog, sidan det berre er eit tre i mange delar. Eit heilt vanleg tre, ikkje så stort. Kvifor vart dette treet valt? Eit av så mange. Grå, tett bark; andre stadar brun, sprukken bark. Skogen framfor meg er greiner og stammar montert på metallkonstruksjonar. På same måte som sommarfuglar vert stukne på nåler på samlebrettet. Kadaver. Kroppsdelar. Protesar. Somme av greinene liknar på gevir. Slik er det ofte med tre, og eg veit ikkje kven som har etterapa kven. Nokre av delane kring meg er tunge trestammer, andre vrir seg som armar og blyantstrekar i rommet. Alt er tørt, utan blad, og utan sus i greinene. Sjølv mose kan vere utan liv om den får tørke lenge nok.

Fasiten

Greiner og tre liknar ofte på dyr, på fingrar eller på kjønnsorgan. Eg har ein trestubbe heime som ser ut som ein pikk. Den låg heilt åleine i skogen. Ingen av greinene i utstillinga her er vulgære. Nokre kan minne om dyr, men mest er dei sjølvstendige objekt. Skulpturar eller protesar utan pust, utan vind. Suset i denne skogen kjem frå ventilasjonsanlegget. Frå vakuumet i bygget. Som om verkelegheita er vrengt, ser eg opp mot vindauga i taket. Utanfor er verda i kronisk endring. Her inne har det stoppa opp. Kvit stillheit i veggane kring skogen.

Skogen har mange utgangar. Dører eg ikkje kan bruke. Dører som ledar inn til rom som berre dei som kjenner dei skjulte gangane, har tilgang til; dei som jobbar her, og kan gå andre vegar mellom kunsten og verkelegheita. Skogen har ein nødutgang, eller nødinngang. Det var den døra som lét meg kome hit. Nødutgangen er ikkje vegen ut av skogen, men vegen ut av verda og inn i denne skogen.

Skogen her i gallerirommet er domestisert. På greinene og stammane sine kuttflater står det skrive nummer med tusj. Kvar grein og stokk kan ut frå tala setjast tilbake på plassane sine. Kontroll. Som om ein hypotetisk sett skulle pode treet saman att, forsøke å få liv i det igjen. Dei minste pinnane fekk ikkje vere med. Kanskje vart dei liggjande att i skogen fordi dei stakk for langt ut eller var for tynne. Eller fordi det var veldig, veldig viktig at det skulle vere 101 delar. Ikkje 102. Fordi det var 101 dalmatinarar i Disney-eventyret, og fordi Sjeherasad fortalde 1 001 eventyr i Tusen og ei natt, men det hadde blitt for mykje arbeid å kutte treet i 1 001 delar. Det er ikkje lett å telje så langt stilt overfor faktiske fysiske objekt. Dei er alle definert ut frå sine faste plassar, dei høyrer til ein stad. Eg går gjennom skogen og følger samanføyingane. Det ser ikkje ut til at det har dukka opp ei grein frå eit anna tre. Ein skal ikkje tulle med systemet. Og systemet er viktig for å forstå naturen. Me har laga fasitane heilt sjølv, og ingen kan seie at det er feil.

Rota til alt eller ingenting

På veg ned trappa blir eg ståande ved rota atter ein gong. Til å ha vore vegetarianar i over 25 år er eg kanskje litt over gjennomsnittet oppteken av kadaver. Men eg undrar meg over kor mange tre ein må dissekere i kunstsamanheng for å kome nærare ei slags forståing av skog. Eg har sett mange tre bøte med livet for å bli kunst. Eg har sett avstøypingar av tre, tre som blir gravne ned, tre sortert, svidd tre, treskjering, trerammer, trehytter, avbildingar av tre teikna med blyantar laga i tre, eller med kol. Likevel er det ikkje sikkert at me ser skogen for berre tre.

I teksten om utstillinga står det at treet har røter i Bergen, og at det er ei svartor frå Svartediket i Isdalen. Isdalen er mest kjent for Isdalskvinna: ei ikkje-identifisert kvinne som vart funnen drepen der i 1970. Eg kunne kanskje ha talt årringane på dette treet, og funne ut om det var i området då dette skjedde. Det blir sagt at minne kan lagrast i tre, på liknande vis som andre levande vesen som opplever traumatiske ting. Denne vesle biten av informasjon endrar heile utstillinga, og det blir mindre rom for alt eg opplevde før eg las teksten. Kanskje handlar det ikkje om skog i det heile tatt. Kanskje er treet, som så mykje anna, berre ein metafor. Kanskje ser me ikkje skogen eller treet fordi orda ligg i vegen. Eller kanskje må me halde fram med å ta livet av tre for å ein dag kunne sjå skogen betre, for å klare å sjå forbi orda og bokstavane. Det er aldri stille i skogen. Stillheita er unaturleg. Den heng berre att under taket i eit kvitt rom, viss ein skrur av ventilasjonen. Stillheita er fråveret av orda du skulle ha sagt. Stillheita ligg mellom linjene i eit smil.

Så går eg ut. Ein-to-tre …